Opracowania ekofizjograficzne to dokumenty, których przygotowanie poprzedza sporządzanie dokumentów planistycznych – planów zagospodarowania przestrzennego lub studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Stanowią analizę zasobów, walorów i cech środowiska przyrodniczego. Pojedynczy dokument składa się z części opisowej oraz kartograficznej.
Rola uwarunkowań przyrodniczych w planowaniu przestrzennym jest ogromna. Opracowania ekofizjograficzne pozwalają tak zagospodarować przestrzeń, by w optymalny sposób dostosować ją do środowiska przyrodniczego, chronić podstawowe procesy przyrodnicze, zapewnić warunki do odnawialności zasobów i powstrzymać negatywne oddziaływanie. Analizy ekofizjograficzne mogą, więc znacznie wpłynąć na zmianę wstępnych założeń planów miejscowych i stanowią podstawę do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Dokumenty te pozwalają na określenie predyspozycji i zagrożeń dotyczących poszczególnych obszarów.
Obowiązek organów administracyjnych
Według art. 72 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2017.519 t.j. z dnia 2017.03.13 ze zm.) sporządzenie opracowań ekofizjograficznych jest obowiązkiem podczas przygotowywania projektów planów zagospodarowania przestrzennego województw, projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin lub ich części. Zakres zagadnień oraz warunki sporządzania tychże dokumentów reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz.U.2002.155.1298 z dnia 2002.09.23).
Najważniejsze założenia
Rozróżnia się dwa typy opracowań – podstawowe, które przygotowywane jest dla każdego planu, oraz problemowe sporządzane w przypadku szczególnych sytuacji (np. występowania siedlisk cennych gatunków, możliwych zagrożeń dla różnorodności biologicznej). Opracowania wykonuje się na podstawie badań terenowych, pomiarów, analiz danych teledetekcyjnych, materiałów kartograficznych, planistycznych, inwentaryzacyjnych i studialnych, dokumentację form ochrony przyrody. Na sporządzanie dokumentacji składają się cztery etapy: diagnoza, ocena, prognoza i wskazania. Pierwszy z nich – diagnoza – i to nic innego, jak rozpoznanie i scharakteryzowanie warunków przyrodniczych: budowy geologicznej, rzeźby terenu, klimatu, wód podziemnych, gleby i szaty roślinnej. Jest to etap najbardziej pracochłonny, wymagający najobszerniejszych działań. Faza oceny polega na określeniu, czy warunki środowiskowe na danym terenie umożliwiają zagospodarowanie, czy też wymagają ochrony. Oceny obszaru dokonuje się, rozpatrując następujące funkcje społeczno-gospodarcze: gospodarstwo rolne, gospodarstwo leśne, rekreacja, osadnictwo, rybactwo jeziorne, zaopatrzenie w wodę, ochrona. Etap prognozy to próba określenia skutków dla środowiska przyrodniczego, które niesie za sobą dane zagospodarowanie. Przewidywane zamiany analizuje się pod kątem rzeźby terenu, warunków biotopoklimatycznych i jakości powietrza, jakości i ilości wód, żyzności gleb, stanu lasów i roślinności. Ostania faza – wskazania – stanowi etap posumowań z poprzednich etapów i instrukcji skierowanych do zespołu przygotowującego plany przestrzenne. Jest to podstawa sporządzania dokumentów planistycznych, która posiada również formę graficzną.
